CHAAN - Tạp chí cho người chán

Thời gian gần đây, không biết từ nguyên do nào mà các bạn trẻ có khuynh hướng bắt đầu thích chơi đàn ukulele, có lẽ theo trào lưu chung của thế giới chăng? Các tiệm đàn trên phố đàn bắt đầu chế tạo và bán loại nhạc cụ nho nhỏ dễ thương này. Hình dáng ukulele giống như guitar thu nhỏ, nhưng tiền mua nó lại không nhỏ tí nào, cỡ phải trên triệu bạc (VNĐ).

Trên Internet, ta có thể tìm kiếm kha khá các website nói về nhạc cụ này, kèm theo hướng dẫn cách học và cung cấp một danh sách các bản nhạc phù hợp chơi bằng ukulele (đa số là nhạc Mỹ). VietteiV xin giới thiệu vài nét về ukulele cho các bạn đọc chơi nhé!

Ukulele là nhạc cụ xuất phát từ hòn đảo Hawaii (Hoa Kỹ). Ở Anh, người ta đọc trại đi là ukelele, và được viết tắt là uke.


Là con cháu của họ đàn guitar, ukulele có hình dạng giống đàn guitar thu nhỏ, thường mắc 4 dây nylon (hoặc ruột thú).

Ukulele phát sinh từ Thế Kỷ 19 như là một nhạc cụ bắt chước đàn cavaquinho hoặc braguinha và đàn rajão, và được những người định cư Bồ Đào Nha đem vào Hawaii. Nó được phổ biến mạnh ở số nơi tại Hoa Kỳ đầu Thế Kỷ 20, và từ đó nó lan toả ra thế giới.

Thường người ta dùng ukulele để đệm hát, đôi khi cũng độc tấu. Tiếng giọng và âm lượng của ukulele thay đổi theo kích thước và cấu tạo của nó. Tuy tiếng vang nhỏ, nhưng ukulele khi đệm nghe cũng réo rắt do âm sắc khá đặc biệt. Thường ukulele có 4 cỡ: soprano, concert, tenor, và baritone, cộng thêm một loại đặc biệt.

Phổ biến nhất là soprano ukulele chuẩn, là loại có kích thước nhỏ nhất, dài khoảng 53 cm (21"), thường có 12 đến 14 phím, và được lên dây Sol Do Mi La (GCEA).

To hơn một tí là concert ukulele, dài khoảng 58 cm (23"). Nó cũng được lên dây GCEA và thường có 14 đến 17 phím, nhưng vì thân đàn to hơn, nên âm thanh ấm hơn so với soprano ukulele. Ngoài ra, cần đàn cũng rộng bản hơn để phù hợp với bàn tay to.

Kiểu thứ ba là tenor ukulele, dài khoảng 66 cm (26"), gồm 17 đến 19 phím, và được chọn thích hợp để độc tấu. Nó cũng được lên dây GCEA.

Kiểu thứ tư là baritone ukulele, dài khoảng 76 cm (30"). Nó được lên dây Re Sol Si Mi (DGBE), nghĩa là giống 4 dây 1, 2, 3, 4 của guitar, hoặc ADF#B (gọi là lên dây theo Re) và thường có từ 19 đến 21 phím. Kiểu ukulele này có âm thanh ấm và đầy đặn nhất trong 4 kiểu.

Loại ukulele đặc biệt có tên là U-Bass. Nó được lên dây đúng theo các loại đàn bass truyền thống : Mi La Re Sol (EADG). Các dây đàn làm bằng vật liệu cao su dầy, cho âm thanh trầm, ấm rất riêng cho U-Bass. Nó có loại không phím và có phím.

Dĩ nhiên còn có nhiều biến thể của ukulele như ukulele cộng hưởng (resonator ukulele), ukulele điện, và banjo ukulele là thông dụng nhất.


Resonator ukulele

Ukulele nhỏ nhắn xinh xinh và ít dây như vậy nên rất thích hợp cho các bé lứa tuổi nhi đồng. Trên YouTube ta có thể tìm cả chục bé trổ tài chơi ukulele rất dễ thương. Dĩ nhiên, người lớn ghiền ukulele cũng không ít. Và đương nhiên cũng có những nghệ sĩ biểu diễn ukulele rất giỏi.

 

Loại đàn ukulele có kích thước nhỏ hơn guitar khá nhiều. Ngoại hình nó cũng nhìn rất xinh xắn, dễ thương nên thường lấy được cảm tình của nhiều người ngay từ lần đầu tiên, nhất là trẻ em và các bạn nữ khi bắt đầu học đàn. Ở bài viết này, chúng ta sẽ có một sự so sánh tương đối giữa đàn guitar và đàn ukulele phổ biến để những ai còn băn khoăn, thắc mắc thì sẽ đưa ra quyết định dễ dàng cho việc chọn đàn để học:

1. Cấu tạo:

- Đàn Guitar: Cần đàn, thùng đàn

- Đàn Ukulele: Tương tự, nhưng bé hơn

2. Giá cả:

- Đàn Guitar: Có nhiều sự lựa chọn phong phú, từ bình dân đến cao cấp

- Đàn Ukulele: Ít sự lựa chọn do ít được sản xuất đại trà như guitar và tất nhiên dẫn đến giá cả cũng sẽ cao hơn khá nhiều.



3. Số dây:

- Đàn Guitar: Gồm có 6 dây EADGBE

- Đàn Ukulele: Gồm có 4 dây GCEA

4. Sức đàn hồi của dây đàn:

- Đàn Guitar: Dây đàn cứng hơn, khó bấm và dễ đau tay hơn

- Đàn Ukulele: Dây mềm hơn, thích hợp cho ai mới bắt đầu

5. Hợp âm đầu cần đàn:

- Đàn Guitar: Bấm khó hơn

- Đàn Ukulele: Bấm dễ và sử dụng ít ngón hơn.

6. Hợp âm giữa cần đàn:

- Đàn Guitar: Bấm tương đương như ukulele nếu bỏ qua 2 dây trên cùng

- Đàn Ukulele: Bấm tương tự đàn guitar

7. Sử dụng ngón tay rải:

- Đàn Guitar: Dùng 4 ngón

- Đàn Ukulele: Dùng 3 ngón

8. Quạt (accord):

- Đàn Guitar: Bass là 3 dây trên

- Đàn Ukulele: Bass là 2 dây giữa

9. Tiết tấu:

- Đàn Guitar: Dễ tạo ra tiết tấu rất rõ ràng

- Đàn Ukulele: Khó tạo ra tiết tấu rõ ràng như guitar nếu sử dụng chưa quen.

10. Mức độ phong phú:

- Đàn Guitar: Khá phong phú về giai điệu, nhạc điệu

- Đàn Ukulele: Kém phong phú hơn do thiếu nốt trầm

11. Áp dụng:

- Đàn Guitar: Sử dụng được đa dạng hơn với nhiều thể loại âm nhạc

- Đàn Ukulele: Áp dụng cho các bài hát vui nhộn hoặc có tiết tấu đơn giản đối với những ai mới tập làm quen. Chỉ khi lên chuyên nghiệp, người chơi mới có thể điều chỉnh để phù hợp với hàm ý chứa trong bài hát buồn.



12. Thời gian học trung bình từ cơ bản đến khi thành thạo:

- Đàn Guitar: Tùy thuộc vào mức độ siêng năng của học viên. Thường nó mất khoảng 3 tháng để học căn bản trên lớp và 6 tháng nếu tự học.

- Đàn Ukulele: Nếu học bài bản và chăm chỉ, trong khoảng 1 – 2 tháng, học viên có thể sử dụng thành thạo loại đàn này.